het haast, of aan staat en maatschappij
alleen bestaansrecht toegekend wordt,
om de individuen in de gelegenheid te
stellen met soortgelijke individuen op de
best mogelijke (niet-verplichtende) wijze
bijeen te komen om onder elkaar (al of
niet voorbeschikt zijnde een eigen mee-
ning te hebben) hun opvattingen over
dit alles uit te wisselen.
Alles wil hij in dienst stellen tot verwer-
ving van de waarheid, die — eens
bereikt — van zelf de menschheid zal
vervormen en bevrijden. De waarheid,
.— geen kleinigheid!, maar hij weidt
niet verder erover uit en laat ook zijn
held Mosita, de man die iedereen geluk-
kig maakt, die met hem in aanraking
komt, door hem te overtuigen dat „jeder
seinen Geist den eigenen Gesetzen
gernasz zu entwickeln habe" en hen
verwijt alleen met zijn hoofd te willen
denken, haast het heele boek door achter
de schermen blijven. Maar in dien geest
spreken ze allemaal : zoo leert een jonge
tooneelspeelster, die haar eigen drama s
naar modern Europeesch, d. w. z. realis-
tische manier speelt, zoo schrijft haar
vriend romans „die den Leser auf die
ihm bisher ungekannteWeltaufmerksam
machen, in ihm das Verlangen wecken
sollen über sich selbst nach zu denken,
selbst den weg zur Umgestaltung seines
Lebens zu suchen und zu finden". Dit is
de maatschappij, die Takeutschi zich
droomt. Maar wat kan wel wederom
minder inspireerend zijn voor kunste-
naars, die hun stof in het leven moeten
vinden dan dit bestaan, deze schare van
bij ieder gebeuren alleen eigen ontwik-
keling beoogende en beredeneerende
enkelingen? Deze menschelijke verhou-
dingen die alleen naar het profijt gere-
geld worden dat de eene uit de conver-
satie met de anderen trekt? De kracht
der liefde heeft alleen recht van bestaan
met rationalistische doeleinden. Familie-
leven : snert! „Dass Mann und Frau
zusammen leben und alle Tage über
tausend Geringfügigkeiten plaudern,
das nennt man Familienleben.V/o bleibt
da für den menschen als geistiges
Wesen die Freude am Erhabenen?"
Waartoe dient deze generaliseerende
rangschikking naar „geringfügig“ en
„erhaben"? Hoeveel op de duizend zijn
er voorbeschikt zich op een vruchtbare
manier doorloopend met het verhevene
bezig te houden? Staat hij, die ook in
het noodzakelijke, nietige van het
alledaagsche gebeuren de verheffende
zin weet te bespeuren en in vorm te
brengen als scheppende kracht niet
boven de steriele woordvoerder van het
verhevene als een vaag begrip, dat
zich alleen verwerkelijkt in een zinrijke
ontplooiing van het leven? Die schep-
pende kracht, die de vorm van elke
actie bepaalt, die alleen ook de kunst
voortbrengt, evenals de scheppende
kracht der liefde is Takeutschi onge-
twijfeld altijd een raadsel gebleven, dat
hij zelf alleen redeneerend trachtte te
benaderend en zoodoende moest mis-
verstaan.
II
Het leven waarvan Martin Buber
spreekt in zijn boek „Ich und Du kent
geen doeleinden,zooals het teleologisch
gerichte denken van den Japanner.
Het lezen van dit boek is als het
betreden van een volmaakt schoone
ruimte ter meditatie, waar iedere lijn,
alle proportie’s tot de zuiverste eenvoud
zijn herleid. Terwijl Takeutschi het
hoogste heil verwacht van de ontwik-
keling tot een populair geestelijk leven,
weet Buber dat dit meestal eeh belem-
mering is voor het ware „Leben des
Menschen im Geiste" en dat de ware
groeikracht alleen in de relatie s van den
grooten samenhang moet gezocht
worden — dat die alléén het is, die de
wonderen der ontplooiing, de zichtbare
geheimen van het leven besluiten.
„Geest is niet in het „Ik", maar tusschen
„Ik" en „Gij". Hij is niet als het bloed,
dat in u klopt, maar als de lucht waarin
gij ademt. De mensch leeft in den geest
wanneer hij in staat is zijn „Gij
antwoord te geven. Hij vermag het,
wanneer hij met heel zijn wezen in die
relatie treedt. Alleen door de kracht van
deze relatie is de mensch in staat in den
geest te leven.
79