Full text |
zien dat de T van « SOO EEST » dat in
Romeinse kapitalen midden op de pagina
staat, in de stok gebroken is in beide
drukken, de e van « gheseyt » op de
onderste regel aan zijn bovenkant een
hiaat vertoont, de q van qualiteijt (regel 7
van onder) aan zijn voet een klein haaltje
naar rechts mist — en op deze wijze zijn
nog talrijke kleinere kenmerken op deze
en iedere andere bladzijde te vinden die
onomstotelik bewijzen dat M. 500 en
Kn. 557 voor een deel met hetzelfde
zetsel gedrukt zijn. Deze twee drukken
moeten dus op elkaar gevolgd zijn,
terwijl Kn. 558 of er voor of er na
verschenen moet zijn.
Beschouwen we nu M. 500 wat nauw-
keuriger op zoek naar nieuwe gegevens,
dan liggen ze zo maar voor het grijpen.
Deze druk is zó merkwaardig, verraadt
zozeer zijn wordingsgeschiedenis, dat
het mij verbaast dat hier niet eerder de
aandacht op is gevestigd. Had de cata-
logisator maar vermeld dat de eerste
twee vellen (de XVI pagina’s die het
voorwerk vóór de Apologie bevattë'n)
niet alleen niet gepagineerd zijn, maar
wat veel belangrijker is : van een heel
aparte signatuur zijn voorzien en als
één vel gedrukt en gebonden zijn (de
draad gaat tussen de 8ste en 9e bladz.
waar de signatuur *5 staat) ;;— dit alles
in tegenstelling met de rest van het boek
waar de eigenlike Apologie begint met
pag 1 en de signatuur A, de vellen
8 pagina’s bevatten en in volgorde regel-
matig met B, C, D, enz. gesigneerd
zijn. De voor de hand liggende conclusie
ware dan veel eerder gemaakt, dat men
(waarschijnlik wegens haast) vast met het
zetten en drukken van de eigenlike
Apologie begonnen is, vóórdat dit voor-
werk persklaar was. Het wachten moet
dus geweest zijn o. a. op de brief geda-
teerd 4 Februarie 1581 die voorinstaat
en op die datum moet dus de eigenlike
Apologie geheel, of grotendeels, afge-
drukt zijn geweest.
Nog een onnauwkeurigheid van de
catalogisator verbergt een niet minder
belangrijk gegeven : Het aantal blad-
zijden na de 16 ongenummerde is niet
192 maar 192+2 ongenummerde. Of
speelde het cijfer 190 op pagina 192 hem
parten? Dat is nu eenmaal een speling
van het drukfoutenduiveltje !
We hebben gezien achterdochtig te
moeten zijn tegenover ongepagineerde
bladzijden en hier is nog wat anders.
Ieder weet dat onze voorouders zéér
goede drukkers waren in dien zin dat
ze het drukken als een kunstambacht
opvatten, zodat goede verhoudingen en
een mooie bladverdeling overal te be-
wonderen zijn, niet het minst in deze
Apologie zelf. Zou het dan geen verwon-
dering wekken, te zien hoe slecht en
onevenwichtig deze bladzijden 192 en
193 naast elkaar staan ? Drie stukken
met kleine lettertjes op pag. 192 en één
stuk met zeer grote letter om 193 maar
vol te krijgen ! Dit bevat het advertisse-
ment, dat opzichzelf niet belangrijker is
dan het « Extract uut de Privilegie ».
Bovendien staat in beide andere drukken
eerst het advertissement en daarna het
Extract. Nu eenmaal achterdochtig ge-
worden, zoeken wij 1 vel of 8 bladz.
eerder de oplossing : zou het misschien
een toegevoegde pagina kunnen zijn?
Inderdaad tussen bladz. 184 en 185 vindt
men het strookje, bij deze bladzijde
behorend als bewijs dat het een ingevoegd
blaadje is. Hiermee is natuurlik de on-
evenwichtigheid van de typografie ver-
klaard. Dat de keerzijde (194) bedrukt is
en prijkt met het drukkersmerk van
Silvius is het waarmerk van de echtheid
van dit ingeschoven blaadje en — er
werd een verzuim mee hersteld. Het
bleek immers van belang te zijn het
advertissement wijst er op — dat naam
283
|