neren oft te defenderen, die der Religien souden moghen aen-
_ gaen» (A, art. 1). Zoo dit wel gebeurde, dan moest de zaak on-
derworpen worden aan een raad samengesteld uit den Meester
en drie of vier gezellen, die beslisten over de straf en « op een
scherpe pene» verbod oplegden te herbeginnen (A, art. 1).

Dit artikel verplaatst ons onmiddellijk in de atmospheer
van de godsdienstige beroerten, die Plantijn’s tijd zoo onveilig
maakten.

In een later reglement wordt naast den godsdienst ook
de politiek als verboden onderwerp voor gesprekken opgegeven.
« Gheene disputatien » mogen « geallegeerd, geopponeerd of ge-
defendeerd » worden, die « ghecroonde Hoofden ofte Religien
souden moghen raecken» Er mochten «oock gheene weddin-
ghen op alsulcke materie, 't zij van Oorloghe oft nieuwe ty-
dinghe» aangegaan worden, « waerdoor meermael twist ende
woorden comen uyt te spruyten» (IL, art. 4).

Wij begrijpen deze vermaningen volkomen in de stad waar
de Tydingen van Abraham Verhoeven het binnen- en buiten-
landsch politiek nieuws op ruime schaal verspreidden en waar
de belangstelling in al de internationale conflikten, waarin Spanje
gemengd was, zeker zeer groot was.

Er wordt in 1640 met nadruk verzocht geen schandaal in
de drukkerij te veroorzaken door op Vrijdag, Zaterdag of andere
vastendagen «verboden spijs» te eten (L. art. 6r).

Een ordonnantie uit het jaar 1630 verbiedt « blasphemien
te spreecken van de Geestelyckheyt oft sodaliteyten (1), oft
iets te seggen dat hun eere soude te naer gaen» (L, art. 45).

Verder wordt er gewaakt om alle onwelvoeglijkheid van
welken aard ook te vermijden. Aannemende, dat de ordonnantiën
uitgegeven werden als de behoefte er zich aan deed gevoelen,
en gezien de talrijke ordonnantiën op het stuk der onwelvoeg-
lijkheid, kunnen wij onders
aard zich dikwijls voordeden,

Er mocht niet gevloekt worden. Woorden als « Gods sa-
crement, par Dieu, mort Dieu» worden beboet met drie stui-
vers (L, art. 20). «Injuriën » als « fiel, janfouter, horendrager,

 

(z) Leden van de bekende vrome broe

derschappen, die men sodali-
teiten noemde.

tellen, dat de vergrijpen van dien