bevindt dat ST soude deselve doen vergaren hebben vier verscheyden reysen,

De eerste om een gestolen Tulpaen (1). De tweede om eenen gestolen boec

van de Reyne Mere }2). De derde om' de costumen van Antwerpen voor

Jongelingx(3). De vierde reyse is dese (4); soo dat de capel ootmoedelyck

versoekct dat Senor gelieven sal de achterstel met dit request te voldoen ».
(Arch. Plantin, Reg. CXX, p. 179).

Te allen tijde was een van de voornaamste bekommeringen
van de Kamer troost en hulp te verleenen aan zieke en gebrekke-
lijke gezellen. Vele ordonnantiën bevatten bepalingen daarom-
trent, maar de eerste volledige en afzonderlijke regeling van zie-
kenhulp, vinden wij pas in 1653, bij de oprichting der ziekenbus,
waarover wij straks uitvoerig zullen handelen.

Uit een van de oudste statuten der drukkerij (A, art. 21)
vernemen wij, dat het zesde deel van de verbeurde boeten ge-
stort werd in de « Busse der armen », waarmede bijstand geschon-
ken werd in geval van « nootsakelycheyt oft dwinghenden noot,
als van siecten, oft eenighe andere accidenten », die de gezellen
der drukkerij mochten treffen. Ook de gezellen, die minstens
zes maanden bij Plantijn gewerkt hadden, en de drukkerij « wel
ende eerlyck » verlaten hadden, konden, in geval zij «arm ende
ellendich » waren, een hulpgeld uit die bus verkrijgen.

Het gebeurde in die tijden dikwijls, dat een uitheemsche,
reizende drukkersgast, waarschijnlijk op zoek naar werk, zich bij
de Kamer aanbood om steun te vragen (5). Dan werd er door den

(z) Timpaan — ijzeren raam van scharnieren voorzien, aan de hand-

pers bevestigd. Op dit raam is een linnen doek gespannen, waarop het te
herdrukken blad bevestigd wordt.

(2) Sr. de la Serre : Histoire curieuse de tout ce que c'est passé à l'entrée
de la Reyne mere du Roy tres-chrestien dans les villes des Pays Bas, (Antwerpen,
B. Moretus, 1632), Ki
(3) Rechten ende Costuymen van Antwerpen, uitgegeven door Plantin
eea ee ad Een geen ene voor dit werk. Daarom werd

et her ictief adres : Keulen, i I 1607.
bij H. Barentsz te Amsterdam in ales. De

(4) Uit het eerste gedeelte van het rekwest blijkt dat de Meester aan
de Kapel gevraagd had een ordonnantie uit te vaardigen betreffende het
ontrieven van niet gebruikte persen.

(5) Hier vertoonen de voorschriften der Plantijnsche drukkerij, evenals
op veel andere plaatsen, overeenkomst met de algemeene gebruiken van het
oude regime. Rudolf Wissell in zijn werk Des alten Handwerks Recht und
Gewohnheit (1929) gewaagt van dergelijke hulp aan reizende vakgenooten
bij de drukkers te Nürnberg (L, p. 157).