UIT ONZE AANTEEKENINGEN
KAN EEN AUTEUR UITLEENING VAN
ZIJN BOEK VERBIEDEN ?
EEN BELANGWEKKEND PROCES
Al behoort Denemarken’ tot de landen,
waar het meest gelezen wordt en de lite-
ratuur niet slechts in handen komt van het
dunne laagje der elite, doch diep doordringt
in alle klassen der bevolking Ss het is ten
slotte een klein land en de misschien wel
wat overvoerde boekenmarkt, heeft er dus
slechts beperkte afzetmogelijkheden. In de
andere Scandinavische landen vindt qrien
weinig afzet, die hebben hun eigen litera-
tuur - niet minder omvangrijk —■ en hoe-
veel verwantschap de talen ook hebben, over
en weer leest men eikaars boeken betrek-
kelijk weinig en dan heel dikwijls nog in
vertaling. Daarbij komt dan de steeds toe-
nemende gewoonte van het publiek de boe-
ken niet meer te koopen, doch te leenen uit
een bibliotheek. Schrijvers en uitgevers er-
geren zich daar blauw over. iVIaar zijn zij
er zelve ook niet ten deele schuld aan? Zij la-
ten tegenwoordig zooveel verschijnen, rijp en
groen, dat men er toch niet meer aan denken
kan een ietwat volledige boekerij bij te hou-
den. In onzen vluggen en vluchtigen tijd
koestert en herleest men de boeken ook niet
meer, nauwelijks heeft men een nieuw boek
uit of er zijn alweer een paar andere ver-
schenen, waarover iedereen praat en die men
dus haastig lezen moet. De leenbibliotheken
trouwens een économische noodzake-
lijkheid, de literatuur is niet meer een privi-
lege van de hoogere klassen. Al blijft het
natuurlijk met te ontkennen, dat de leenbi-
bhotheken ook benut worden door velen die
zeer wel m staat zijn zelf boeken te koopen,
en dat, als er geen bibliotheken waren, ze-
ker ook zouden doen.
Een Deensch schrijver heeft het bestaan
den strijd tegen de bibliotheken en leeskrin-
gen aan te binden, maar dat is dan ook een
heel moedig man, misschien kent gij hem :
h U , reucIlen) de Noordpool reiziger. Deze
heeft kort geleden een nieuw werk in het
mmgm	en op de eer-
ste bladzijde heeft hij laten drukken, dat.
het verboden | zijn boek uit te leenen.
mSRÉv natuurlijk groote consternatie.
JSg dat? En zouden de bibliotheken zich
Ïlfzo r Wie een boek koopt en be-
taalt, zoo redeneerde men, mag er toch mee
doen wat hlj il Maar de ^	n-
échter heCftZ1J tC	ff de Deensche '
rechter heeft m eerste instantie Peter Freu-
ver aldusedg ljkt,geSteld' A1 kan een scbriJ-
ver, aldus de rechter, met verbieden dat een '
door hem in het licht gegeven boek benut
wordt, er zijn hem toch geen beperkingen
opgelegd betreffende het verhandelen en
uitleenen van zijn geestesproduct, dat im-
mers door de wet beschermd wordt. Ten
opzichte van boeken kunnen .geen andere
regelen gelden dan ten opzichte van andere
zaken bij welker verkoop men zekere voor-
waarden stellen kan. Een schrijver kan een
nieuwe oplage verhinderen en aldus zijn
boek geheel aan het publiek onttrekken ;
daarvan is in dit geval geen sprake, de
schrijver biedt zijn boek aan het publiek
aan,, het gaat hier slechts om bescheming
van zijn gerechtigd belang dat zijn geestes-
product niet in uitleening komt zonder dat
hij er zelf eenig voordeel van heeft. (In cau-
da venenum !)
Nieuwe consternatie. Zoo’n rechterlijke
uitspraak had men niet verwacht. Men had
eigenlijk gedacht, dat Peter Freuchen, die
nogal origineel is, wat reclame voor het boek
had willen maken en de boekhandelaar of
bibliotheekhouder, die de rechterlijke uit-
spraak uitgelokt had, werd misschien wel
van hetzelfde verdacht. En nu opeens wordt
Peter Freuchen in het gelijk gesteld! Wat
nu? Als alle schrijvers zijn voorbeeld gaan
volgen,- kunnen de bibliotheken wel sluiten,
of wel zij moeten zich beperken tot die oude
auteurs, wier auteursrecht niet meer be-
schermd wordt of die schrijvers, wier eenig
a Zetgebied de bibliotheken zijn. Maar met
zulke magere catalogussen zou de clientèle
toch wel spoedig verloopen. Intusschen zou
de nieuwe literatuur vrijwel ontoegankelijk
worden voor ”de kleine man”, dié immers
niet in staat is nieuwe boeken te koopèn.
Peter Freuchen’s initiatief zou dus een
zeer onsociale strekking hebben. Natuurlijk
is het hem daarom niet te doen. Het is ten-
slotte hierom te doen, dat voortaan ook bij
uitleening de auteur zijn hand zou ophouden
om een paar centen auteursrecht te vragen.
Gelukkig is het laatste woord nog niet
gezegd. De rechterlijke uitspraak geschiedde
in eerste instantie en juristen hebben dit
gemeen met geneesheeren, dat zij lang niet
allen denzelfden kijk op een geval hebben.
En in dit geval zou een hoogere rechter,
aan wien de zaak stellig wel voorgelegd zal
worden, zeer wel van meening kunnen zijn
dat de bescherming van het auteursrecht
slechts het eigenlijke geestesprodukt betreft
en niet het stoffelijk omhulsel, waarin het
aangeboden wordt.
14