Full text |
4 AT VATACA
Jvrivs Cæfar inter Latinos primus hancoram cum armis fuis
aperuit,tum elegantiflimis fuis commentarijs illuftrauit: aiens Gal-
liam Belgicam hanc quidem Rheno terminari, fed imaximam eius
artem à Germanis multo ante flumen tranfgreflis , & occupatam
fuifle & habitari.Quamobrem qui paulo poft limites Galliz &Ger-
maniæ fcriptis mandarunt, longèaliter cenfuerunt. Plinius vtdili-
gentiflimus harum regionum examinator!, ita præmonftrator futu-
rus ompium optimus, fi viginti eius libri de rebus Germanicis {cri
ti, ad nos peruenire fata permififlent : dixit Galliam à Germania
Sualdé-Galie Scaldi feparari , & ad hoc vique flumen à Cimbrica Cherronefo
ins. fecundum littus Germanos diuerfis nominibus habitare. Voxi pla
qua nobiliffimus amnis vocatur , indicio nobiseft fequeftrum eum
limitum fuifle. Sceft enim in vernaculo gentis noftræ fermone, di-
fcrimé notat,qua voceihil immutata flumé quog, nominatur.An-
tiquiores quadrato magis fono Scaft pronunciafle videntur,quem
& nos in præterito imperfeéto retinemus : vt cüm dicimus,fet fcaft
Geef,id eft,mulrum differebat.Frequens eftalioquin hominibus no-
{rx linguæ primam vocalem ad fecundam, & hanc ad tertiam foni
lenioris gratia transferre ;,quæ variatioinillis duntaxat recipienda,
in quibus confuetudo,penes quam loquendi arbitriumeft, eam ad-
mifr. Cæterm quo gemina appellationis ratio videatur,merito &
ca caufa Scaldis dici queat, quod circa eum frequentiflimæ contro-
uerfiæ interfinitimos foleant exoriri , alceris limites proferre, altcris
veteres tuericontendentibus. Non difsimili de caufa vetuftiores
Subua Stabutam nominarunt, quæ voxà noftrate faéta cit Gta Buten, id
eft,manceto extra:que monitio vtriufqueripe hominibusæquè con-
ueniebat, dum aduerfarijs iuberent extra fines fuos manere . Ex hac
voce Grxciantiquiores,quos Prolomæus eft fequutus, Tabudamfe-
cerunt,fuo more peregrinanomina corrumpentes, eo quod otigines
& fignificata ignorarent. Nec porrd mirû eft huic potius amniquam
Rheno earum Galliæ & Germaniæ partium quæ ad Occanum ver-
gerentdifcrimen ad{cribi : quum Rhenus parte fui Galliæ viciniore
in Mofam, & nomen & aquas deponar, atque Mofa rurfus pris in
Scaldim infundatur, quèm ad Occanum pertingat. Hæc enim fuit
antiqua horum Auminum exoneratio, à qua ne hactenus quidem
Nr longe receflerunt. Fius rei certifsimum eft argumentum Scaldia in-
fula,quæ à Scaldi & nomen & infulæ naturam fufcepit, non à Mofa.
Potius igitur Tulio dicendum fuiflet Mofam in Scaldim , quai Scal-
dim in Mofam transfundi ; quamuis in re ipfanon tantum fit diferi-
men,quantumin modo loquendi vfitato. Cùm igitur Cæfaris tefti-
monio
Scaldis ery-
mon.
L'IOBER TC ; #£
monio liqueat, hæc tria flumina prius commifceri quàm in Oceanû
fluant, conftetque infulam maximam communi ofio compræhen-
fam Scaldiam non Mofiam dici : confitendum eftilli amni & nomen Ofiairinne
& dignationem manfifle, à quoinfula fortitur appellationem. Et ve- ere
ro & rechifsimo & optimo iure,ita veteribus video placuifle, vt Scal-
dis nr haberetur ; propterea quod quamuis Rhenus & Mofà
curfus fui longitudine Scaldim fuperarent ; hic tamen ad octoginta
paulo plus minus pafluum millia ab Oceano diftans tantus attolle-
xetur,vt non amni, {ed freto fimilis videretur cum ampltudine, tum
præfertim profunditate, & altifsimo æftu, quo ab vndis marinis re-
pulfusintumefcit. Ad ipfam enim Antwerpiam maximarum holca- sca:prfin-
dum fic capax eft, vtex1pfa nipa, onuftam nauim fluitantem quiuis 7
pofsitintrare,pede tantum fublato ; quod nufquam alibi tanto à mari
interuallo cft videre.Strabo portum ad Pharum maiorem cüm defcri-
bit, tam profundum cfle dicit, dçThv Meyisny veu èr) 4NmanoS opuër, id eff,
Vt maxima nauis ad ipfos vfque gradus, quibus ad mare defcendeba-
Potins Phari.
+
_tur,ftationem habere pofsit:quod interpres Latinus inepte vertit , vt
maxima nauis farmento tencatur. Quod igitur Straboni mirabile vi-
debatur in portu Phari maiore,tantam altitudinem aquarum efle, vt
maxima natis ad falas ftare poffet ; id Antwerpiæ quotidie licet vi-
dere,vbi maximæ naucs ripam contingunt,ita vt manibus liceat one-
ra in terram deponcre.Scaldis ergo,fiue vetuftiore nomine Stabuta,è.
quo Græci Tabuda fecerunt,tum fua ipfus nomenclatura , tum Pli_
ni tefificatione, Germanie, Galliæque ad Oceanum limes verifimus
fuit: quem Cæfar idcirco videtur ncglexifle, quo prouinciam fibi de-
_cretam ad Rhenum vique dilataret. Dion libro hiftoriæ {uæ quin-
quagefimo,ñi fallor, tertio, tempore Augufti, illam etiam regionem
Germaniæ nomine vocatam fuifle dicit, quæ cis Rhenum fecundüm
fuminis ripas,ad Oceanum vique pertineret: atque id quidem quo-
niam à Germanis habitaretur. Eam bipartitam rurfus facit , non ad-
mifla ad hancdiuifionem Germania Tranfhenana , fuperiorem & Germanie
inferiorem:hanc quidemOccano,illam vero fontibus Rheni vicinio- dc
rem. Q uamuisigitur Lulio Cæfari concedamus Galliæ Belgicæ par-
tem inter Rhenum & Scaldim olim contentam file , illud tamen
tanto feculorum interuallo fa@um fuiffe cernimus apudipfum etiam
Cæfirem , vtnullorum memincrit Gallorum ,quia Germanis eiecti
füiflent.Quod igitur Rpultum eftiam olim , n6 moucbo:illud que-
Tam ,quinam Germanorum Rhenum primi tranfiuerint, & has fedes
Occuparint. Hoc fi veteres auctores interrogare velim ; primusinter
Sosoccurret T'acitus,dilisens fan in Germania defcribenda,adeo vt
À 3 peculia
#
? |