| Full text |
Xav. De Win, lid van de Hoge Raad voor Openbare Bibliotheken.
over nuttige en
schadelijke teken
In onze tijd van lange en ongekamde haren was ’t fataal : daar moest een
invasie van teken uit volgen. En ja, hoor! Sinds een paar jaar zien we
ze opdagen, steeds talrijker en driester en virulenter.
Tot het patrimonium van onze taal behoren reeds enkele «teken» die we
graag aanvaarden en bij de «nuttige» onderbrengen. Behalve de Azteken
kennen we sinds jaar en dag apoteken, biblioteken, glypoteken, hypoteken,
kartoteken, pinakoteken. In handboeken over Byzantijnse kunst treft men
wel eens Byzantijns-Griekse termen aan als lipsanoteek (reliekschrijn)
en stauroteek (kruisreliekhouder). Ook voor die teken kan ik zowel reli-
gieuze als kunsthistorische verering en taalkundig respect opbrengen.
Verder weet ik dat de moedertaal zelf vân de teken, het klassieke en
hellenistische grieks, bizonder vruchtbaar is geweest in vormingen met
-thèkè : C.D. Buck - W. Petersen noteren er niet minder dan 120 in hun
«Reserve Index of Greek Nouns and Adjectives». Verder wil ik graag vooraf
verklaren dat ik niets heb tegen het invoeren van nieuwe termen voor
nieuwe begrippen of nieuwe dingen. Ik heb zeker niets tegen afleidingen
gebaseerd op griekse wortels, of latijnse, of zelfs gemengde (type auto-
mobiel of poly-valent). Ik weet bovendien dat een taal, als levend orga-
nisme, zich niet laat binden door regels van strikte logika.
Ondanks die bereidheid om neologismen te aanvaarden, meen ik toch
enkele bedenkingen te moeten plaatsen bij sommige recente -teek-namen.
Vooraf wil ik dit laten opmerken : het is opvallend, dunkt me, dat vrijwel
alleen in het bibliotheekmilieu die ingenomenheid met en die voorliefde
voor -teeksamenstellingen waar te nemen vallen. Het feit dat de moeder-
instelling «bibliotheek» heet, zal wel niet vreemd zijn aan de neiging om
ook de dochters (niewe instellingen of activiteiten, nieuwe soorten van
ter bewaring of uitlening bestemde collecties) een naam op -teek te geven.
Welke zijn dan de kwestieuze termen ?
In nr. 4, 1971 van het tijdschrift «020» - onder nr. 715 - lees ik een reeks
van welgeteld 13 neologismen: nl. arto-, casetto-, dia-, diero-, disco-,
filmo-, fono-, Horeca-, kralo-, media-, poppo-, puzzel- en strippoteek. Toen
ik het lijstje zag heb ik er dadelijk nog 2 in margine aan toegevoegd, nl.
magnéto- en videotheek die ik ook al had horen bezigen. En ’t duurde
2 / Bibliotheekgids — Jg. 48 — Nr. 1 — 1972 |
