Full text |
eigendom is. In die zelfbeheersching ligt een zijner beste verdiensten,
en wat ik zijn rustig eigendom noem, is waarlijk niet gering. Hij is een
verstandig man met een dichterlijke gevoeligheid en oog voor het
schoone ; een, die gaarne peinst over leven en dood en hun raadselen,
en zijn gepeins vermag te toetsen aan een veelzijdige eruditie. Met deze
waardevolle gaven toegerust, zet hij zich nu, tot onze stichting en ons
genoegen, aan het schrijven van stil-kleurige verhalen in een gekuisch-
ten stijl, en niemand heeft dus anders dan hem dankbaar te zijn »,
In het najaar 1914 verscheen het onberispelijk, gaaf meesterwerk
« De Bevrijders ». Dat boek kon maar geschreven worden door een
rijp talent, door een schrijver die tevens een mensch is, ruim van blik,
breed van geest en genereus van hart. Het is een levend boek met
levende menschen. Het geschiedkundig gebeuren ‚hangt een tijdsbeeld
om de arme menschen die ploeteren en juichen, in verlangen en ont-
goochelingen. Het boeit door zijn wijsheid en zijn weemoed, door kleur
en waarheid. D* Prinsen schatte het ook naar waarde, wanneer hij in
de bovengenoemde studie van den schrijver en zijn werk deze bondige
beoordeeling geeft :
«Is het niet, of van Moerkerken in zijn voortreffelijke «De Bevrijders”
naar het program gewerkt heeft van Bakhuizen, die met diep juist
inzicht reeds voor tientallen van jaren het terrein aanwees, waar nog
wat te doen bleef voor den historischen roman, de toestanden en han-
delingen van het dagelijksch leven met hun nameloze en ongenoemde
lijders en bedrijvers ». Daar is de meeste ruimte voor het algemeen
menschelijke. Hoe uitstekend is in David van Wyck het schichtige,
slappe, bloedelooze, belangzuchtige van den Hollandschen burger
onder de Fransche overheersching geteekend tegenover den ruim den-
kenden, wijsgeerigen, cosmopolitischen Jacob ter Wisch ; het keutelige
hokvaste tegenover het onbezorgd avontuurlijke. En tusschen deze twee
polen wentelt een gansche maatschappij, die in rustigen toon, strak en
streng van lijn als de Empire-meubelen is geteekend. Al de beginselen,
die Flaubert bij den opzet van zijn Salammbô vaststelde, hebben ook
van Moerkerken geleid (blz. 105).
Na «De Bevrijders » verscheen « André Campos Witte Rozen »,
waarover de critiek niet eenstemmig oordeelde. « André Campo's Witte
Rozen » is het bittere avontuur van den man van veertig jaar. In het
verleden vindt van Moerkerken het heden zuiverder terug dan in dat
heden zelf, is de meening van Gerard van Eckeren. Wassermann,
Montfort, Eilkema de Roo, D: Van Epen e. a. hebben het beschreven,
205 |