Full text |
leert ons dit beknopt, doch aan docu-
menteering zeer rijk boekje.
Het werk verdient een plaats in de
verzameling van al wie terugblikkend
belang stelt in de gebeurtenissen van
1914-1918.
L)och vooral kan het een kostbare
studiebron uitmaken voor hen welke
eenmaal kunnen staan voor de verwe-
zenlijking van zedelijke en maatschap-
pelijke opbeuringsplannen,
J.B.
Dt. E. T. KUIPER. —I Het Geuzen-
liedboek naar de oude drukken. Uit
de nalatenschap oan Dr. E. T. Kui-
per, uitgegeven door Dt. P. JLeen-
dertz Jr. Twee deelen. —■ Zutphen,
W. J. Thieme en Cie, 1924.
Van het Geuzenliedboek bestaan een
dertigtal gekende volksdrukken, ver-
spreid .over de jaren 1581 tot 1687. Dr.
Kuiper had het zich tot levenstaak ge-
steld eene standaarduitgave van dit be-
schavingsmonument (want dat is het,
ten minste voor Holland) te bezorgen.
Het werd hem niet gegund de uitgave
van zijn boek te beleven, noch de in-
leiding te schrijven die we van zijn rijpe
kennis mochten verwachten. Dr. P.
Leendertz heeft die taak met veel tact
en nauwkeurigheid volbracht. De notas,
zoo' philologische als historische ' zijn
dus het werk van Dr. Kuiper.
Eerst op losse blaadjes van hand tot
hand verspreid, werden de Geuzenlie-
deren slechts betrekkelijk laat gebun-
deld: in 1581. Van toen af wérden ze
geleken, of liever gezongen als het hel-
denepos uit den glorietijd van den Ne-
derlandschen opstand. Mierkwaardig is
het wel in dit geval op te merken dat
de meest brutaal spottende liedjes te-
gen het gehate papisme en tegen den
katholieken eeredienst, slechts hün in-
trede doen in de uitgaven van na 1616.
LAis, op het moment dat het politiek .
pleit beslecht was en dat de machtspo-,,
sitie van Noord-Nederland tegen de
trouw gebleven provincies definitief
was gewprden. Zè stonden toen als
Calvinisten tegen Katholieken en niet
meer als Nederlanders tegen Spanjaar-
den of Spaanschgezinden.
Evenzeer van artistiek als van philó-
logisch en historisch standpunt hebben
de Geuzenliederen groot belang. Lan-
gen tijd werd in Nederland zelf hunne
kunstwaarde onderschat of genegeerd.
Na Jonckbloet werd het, vooral onder
druk van buitenlandsche waardieering,
meer ernstig opgénomen. Over de
schoonheid en den krachtigen adem
van enkelen der verzen zÿn we nu al-
len ’t accoord en in elk literair hand-
boek bijna, wordt hun een plaatsje in-
geruimd, al-is dit niet zoozeer het geval
voor Vlaanderen ( dit uit confessionneele
bedenkingen).
Wat de weergave van historische bi-
zonderhedén betreft, daarvoor hebben
de liederen veel minder belang. Wat ze
verhalen is gewoonlijk beter en juister
gekend uit andere bronnen. Maar ze
geven weer de stemming van het oogen-
blik en de uiterlijke drijfveeren die de
verschillende phasen van den Nedler-
landschen opstand kenmerken. Zoo is
b.v. zeer treffend het kapitaal belang
dat de zetting van den Xn penning heeft
in de liederen. Het lijkt wel of de ver-
ontwaardiging tegen het Spaanseh re-
giem slechts algemeen is geworden,
Wanneer den heldenstrijd ging om de
beurs. Een weinig glorieuse maar zeer
menschelijke vaststelling..
Aan sommige der liederen wordt een
staatkundig belang gehecht: er 'wordt
beweerd dat enkelen ingègeven werden
door den Prins of zijn1 omgeving om in
187 |