| Full text |
en
“ beschaving, en onzer vroegste letterkûnde. gewonnen;
Antwerpen was feitelijk de hoofdstad van Brabant, meer
nog het was de plaats, waar met ‘vreemdelingen van alle
landen ook bewoners van alle Dietschsprekende gewesten,
van Schelde, Maas en Rijn, van Noordzee en Baltische
zee met duizenden elkander ontmoetten. De forsche vuist
van Keizer Karel had, voor de eerste maal, al die gewesten
‘onder eenen zelfden schepter vereenigd, en de stad, waar
Plantijn zijn ontwerp opvatte, stond vooraan niet alleen
in stoffelijke welvaart, maar ook in verstandelijke ontwik-
keling. Ons is het gemakkelijk op zoo grooten afstand dit
alles. zoo klaar te zien : Plantijn moet het tot groote eêr
‘gerekend worden, dat hij het zag op het gunstige oogen-
blik, èn dat hij op uitstekende wijze tot stand bracht dat-
“gene, waarvan hij de wenschelijkheid had begrepen.
In de voorrede van zijn woordenboek, dat hij Z'hesaurus
- Pheutonice lingua of Schat der Neder-duytscher spraken
‘betitelde, verhaalt Plantijn ons breedvoerig op welke wijze
hij het plan van dit boek opvatte en verwezenlijkte.
In het oorspronkelijke Fransch zijn die bladzijden een der
‘beste staaltjes, die men zou kunnen kiezen, waar het er
‘op aankwam een denkbeeld van Zijnen pittigen, hier en
daar door eene:treffende figuur verlevendigden stijl te
geven.
Toen hij zag, dat niemand op zich nam een woordenboek
op te stellen, zooals. hij het verstond, dat wil zeggen, een,
waarin het Nederlandsch woord zou overgezet worden in
eene of meer vreemde talen, en dat volledig genoeg zou
zijn om aan ieders behoefte te voldoen, besloot hij zelf
naar iemand uit te zien, die het werk kon voltooien, dat
hij begonnen had, maar dat de veelvuldige beslommeringen -
zijner drukkerij hem niet toelieten voort te zetten.
ne
Zulk eenen, man zoekende, zegt hij, deed ik wat iemand
doen zou, die eenen bouwmeester of. eenen kundigen
metser zou noodig hebben om zich een gerieflijk huis te
‘laten maken; hij zou zich tot verscheiden personen
wenden, en ze verschillig van gevoelen en opvatting
vindende, zou hij aan ieder der kundigsten onder hen last
‘geven een model van zijne eigene vinding te maken, en ten
slotte zou hij na de gemakken en de ongemakken van elk
‘plan bij elkander vergeleken te hebben met rijpen raad de
schikking en de hoogte van zijn toekomend huis vast-
“stellen.
Ik wendde mij tot verscheiden personen, die ik bekwaam
achtte om mijn ontwerp tot stand te brengen en ze van
verschillig. meening ‘vindende over, de wijze van uitvoe-
‘ring, besloot ik met vier hunner, die ik de bekwaamste
achtte, overeen te komen. En om ze geheel vrij, naar eigen
keus, te laten werken en ze des te lustiger hunne taak te
doen aangrijpen, liet ik aan ieder hunner toe, zonder dat
‘zij van elkander iets wisten, den weg te kiezen en te
volgen, dien hij goed vond. Ik hoopte, dat, wanneer ieder
mij zijn werk zou gebracht hebben, wij ze met elkander
zouden hebben kunnen vergelijken, om wat elk hunner
goeds bezat bijeen te brengen en aldus den vorm van het
geheele gebouw vast te stellen.
De eene verkoos al de woorden en eenige vòlzinnen uit
het Latijnsch-Fransche woordenboek in het Vlaamsch te
vertalen, en ze in alphabetische orde op te schrijven.
De andere deed hetzelfde voor de woorden van het
Fransch-Latijnsche woordenboek.
De derde verzamelde uit al de Vlaamsche woordenboe-
ken, die ik hem kon vinden en uit het Duitsch (want aan
ieder hunner bezorgde ik de boeken, die hij noodig had)
alde n 5 mn
? |
